""Дело без аутора" (originalni naziv Werk ohne Autor, međunarodni Never Look Away) je epska istorijska drama nemačkog reditelja Florijana Henkela fon Donersmarka (Florian Henckel von Donnersmarck), autora čuvenog filma "Život drugih". Film je snimljen 2018. godine i traje preko 3 sata (189 minuta), što govori o njegovoj ambicioznosti i dubini.
Film je labavo inspirisan životom i karijerom čuvenog savremenog nemačkog slikara Gerharda Rihtera (Gerhard Richter). To nije biografija u pravom smislu te reči, već umetničko tumačenje i drama inspirisana njegovom životnom pričom.
Radnja (bez spoilera)
Radnja filma prati život Kurta Barnerta (Tom Šiling) kroz tri ključna istorijska perioda Nemačke:
Nacistička Nemačka (1937-1945): Kao dete, Kurt je svedok hapšenja svoje voljene tetke Elizabet, koja ga upoznaje sa umetnošću. Ona je odvedena u okviru nacističkog programa "eutanazije" (Aktion T4) kojim su ubijani mentalno i fizički oboleli ljudi. Ova trauma će ga pratiti ceo život.
Istočna Nemačka (DDR) posle rata: Odrastao Kurt studira slikarstvo u Drezdenu, ali se suočava sa strogim dogmama socijalističkog realizma. Umetnost mora da slavi radničku klasu i partiju, a sve drugo se smatra "dekadentnim buržoaskim" izrodom. Tamo upoznaje i zaljubljuje se u studentkinju modne dizajn Elli (Paula Ber). Međutim, njen otac, ugledni profesor ginekologije Karl Zeband (Sebastijan Koh), je protiv njihove veze. Postepeno se otkriva da je Zeband tokom rata bio nacistički lekar upleten upravo u program "eutanazije" i da je on doneo sudbinu odluku o Kurtovoj tetki.
Zapadna Nemačka (SR Nemačka): Kurt i Elli beže iz Istočne Nemačke u Dizeldorf. Kurt upisuje čuvenu Dizeldorfsku umetničku akademiju, pokušavajući da pronađe svoj autentični umetnički izraz. Prolazi kroz kreativnu krizu, boreći se sa demonima prošlosti koje je potisnuo. Njegove slike, inspirisane novinskim fotografijama, izgledaju apstraktno i nasumično. Međutim, njegova podsvest ga vodi ka stvaranju "dela bez autora" – umetnosti koja je nesvesna, ali direktna refleksija njegove lične traume i kolektivne krivice nemačkog naroda.
Glavne teme
Umetnost i trauma: Glavna tema je kako lična i kolektivna trauma, potisnuta u podsvest, nalazi izlaz i smisao kroz stvaralaštvo. Kurtove slike nisu samo lepe slike, već čin sećanja i pomirenja s prošlošću.
Sloboda stvaralaštva: Film oštro suprotstavlja neslobodnu umetnost u totalitarnim režimima (nacizam i komunizam) sa prividnom slobodom na Zapadu, koja donosi svoje izazove – komercijalizaciju i lični identitetski krizus.
Kontinuitet zla: Prikazuje kako su ljudi koji su služili nacističkom režimu (profesor Zeband) lako postali ugledni građani novog, socijalističkog društva, samo zamenivši ideologiju. Prošlost ne nestaje; ona nastavlja da živi u sadašnjosti.
Ljubav kao spasenje: Ljubav između Kurta i Elli je emocionalni stub filma. Ona mu daje snagu da nastavi dalje i stvara, uprkos svim preprekama i mračnim tajnama koja ih okružuju.
Značaj naslova "Дело без аутора"
Naslov "Werk ohne Autor" ("Delo bez autora") je centralna filozofska ideja filma. Kurt doživljava da prava umetnost ne proizilazi iz svesne namere umetnika, već "sama od sebe" iz dubina podsvesti, asimilujući ceo životni i traumatski iskustvo autora. Umetnik je samo provodnik, a ne svesni tvorac. Njegovi radovi su "dela bez autora", gde autorovo "ja" ustupa mesto dubljoj, nesvesnoj istini.
Nagrade i kritike
Film je bio nominovan za 2 Oskara:
Najbolji film na stranom jeziku (Nemačka)
Najbolja kinematografija (divna kamera Kaleba Dešanela)
Kritike su uglavnom bile veoma pozitivne, hvalile su filmsku fotografiju, režiju, dubinu scenarija i izvanredne glumačke performanse (naročito Sebastijana Koha). Neki kritičari su zamerali filmu preteranu dužinu i određenu melodramatičnost
Comments